Nashville’de müzik yapmak için askeri mesleğini terk eden Oxford mezunu bir Yüzbaşı düşünün… Bu kararıyla dört Grammy kazandıktan sonra oyunculuğa geçen, Sam Peckinpah ve Martin Scorsese ile birlikte yaptığı çalışmayla bir de Altın Küre kazanan bir isim.. Müzikleri Johnny Cash’ten Janis Joplin’e kadar pek çok duayen tarafından seslendirilen, 40’lı yaşlarına geldiğinde Cash, Waylon Jennings ve Willie Nelson ile birlikte listelerde doruğa çıkan bir müzik kümesinin kurucusu olan biri…
80’li yaşlarına kadar kayıt yapmaya ve performans sergilemeye devam eden, ezilenlerin yanında dik durmaktan çekinmeyen o isim, 88 yaşında hayata veda eden Kris Kristofferson’dan diğeri değil…
KONFORU SEÇMEDİ, ÜLKÜLERİNİN PEŞİNDEN GİTTİ
Kristofferson’un üslubu sıklıkla bohem, entelektüel, sert ve meydan okuyan sıfatlarıyla anılıyor. O, İngiliz edebiyatı okuyan bir askerdi, şair William Blake idolüydü. ABD’li country müzik üstadı Hank Williams’a hayrandı. Lakin müziğe geçiş onun için biraz daha zordu, çünkü ordu mensubuydu. Orada kalıp öğretmen olmak ve hayatının geri kalanını bu konforda sürdürmek kulağa cazip gelse de o sıkıntı olanı göze aldı, tutkusu olan müziğin müsaadeden gitmeye karar verdi. Bu kararını şu sözlerle özetlemişti:
“İçimdeki bir şey beni güç şeyleri yapmak istemeye yöneltti. Bunun bir kısmı muharrir olmak istememdi ve dışarı çıkıp yaşamam gerektiğini düşündüm”
İlk başlarda çok çabaladı, hafta sonları petrol platformları için açık deniz üzerinde helikopter pilotluğu yapmak dışında müzik mesleğine en çok yaklaştığı an Columbia Studios’ta paklık vazifelisi olarak çalışmaktı..
Şarkı muharriri olmaya kararlıydı; başaramazsa roman yazacaktı. Lakin bu mefkureler, toplumun dayattığı âlâ bir eş ve genç bir aileye sahip olma sorumluluklarıyla çelişiyordu. Çok fazla alkol tüketiyordu, salaş giyiniyordu. Asker kökenli olan ve country müziğin bir meslek olduğunu düşünmeyen ailesi onun bu müzik sevdasından cayması için elinden geleni deniyordu. Annesinin bu mevzuyu “14 yaşından büyük hiç kimse bu çeşit müzik dinlemiyor. Ve dinleselerdi, tanımak isteyeceğimiz birileri olmazdı” kelamlarıyla söz ettiğini hatırlatırdı hep…
ORDUDAN HELİKOPTER KAÇIRDAN ESKİ YÜZBAŞI
Nitekim aile kurmaya çalıştı, lakin 1969’da boşandı ve alkol alışkanlığı yüzünden petrol platformlarındaki pilotluk işini de kaybetti. Karanlıkta kendi derinlerinde yaşadığı bir periyodun akabinde hayatı bir anda yükselişe geçti: Üç müziği country yıldızı Roger Miller tarafından bestelendi ve Bobby Bare, Sammi Smith, Ray Price ve başkaları tarafından cover’landı.
Aynı yılın ilerleyen vakitlerinde hayatının dönüm noktalarından birine gelmişti; çok uğraştıktan ABD’li country müzik efsanesi Johnny Cash’in dikkatini çekmişti. Bu fırsatı kaçırmamak için her şeyi göze aldı; Cash’in konutunun bahçesine ordudan kaçırdığı bir helikopter indirip, pilot koltuğundan bir elinde demo kaseti, öteki elinde bir bira şişesi ile indiğinde bunu garantilemişti. Kasette Sunday Mornin’ Comin’ Down müziğinin kaydı vardı. Johnny Cash müziğe bayıldı, ve çalışma 1 numaraya yükseldi, Country Müzik Derneği’nin yılın müziği mükafatını kazandı.
SİYASİ DURUŞUNU SAĞLAMLAŞTIRDI
Kristofferson’ın yazdığı birinci müzik ise daha sonra pişman olduğu Vietnam yanlısı bir müzikti. Mesleği boyunca, Bobby Bare’in 1969’daki kaydı ‘The Law is for the Protection of the People’ Orta Amerika’daki sağcı askeri düşmanlığı sorgulayan 1986 tarihli ‘What About Me’ ve 2006 tarihli savaş zıddı ‘March In the News’ dahil olmak üzere çok sayıda aktivist müzikte yaptığı yanlışı telafi etti.
Zaman vakit ve belli bölümlerde, siyasi duruşunu biraz daha dik hale getirdi. Onun en sık anıldığı kelamı “Filistinli çocuklar için konserler verdikten sonra kıymetli bir iş eksikliği buldum… ve şayet bu türlü olması gerekiyorsa, böyledir. İnsan haklarını destekliyorsanız, her yerde desteklemelisiniz” olarak kayıtlara geçti.
EFSANELER ORTASINA GEÇEN SAVUNMA
1992’de, Katolik Kilisesi’nin çocuk istismarını protesto etmek için TV programı Saturday Night Live’da Papa II. John Paul’ün bir fotoğrafını yırttığında büyük reaksiyon alan müzikçi Sinéad O’Connor ile tekrar hafızalara kazınan bir biçimde dayanak çıktı:. O’Conner TV programından kısa bir müddet sonra New York’taki bir Bob Dylan anma konserinde sahneye çıktığında ve izleyiciler tarafından yuhalarken o sahneye atladı, genç bayanın kolunu onun omzuna attı ve şunları söyledi:
“Bu piçlerin seni ezmesine müsaade verme”
Daha sonra ‘Kız kardeşi Sinead’in bu duruşu ona ilham verdi ve onun için bir müzik yazdı…
2009 yılında aktör Ethan Hawke, Kristofferson’u Rolling Stone dergisi için kaleme aldığında bir başka siyasi profiline daha hatırlatmıştı: Hawke, Willie Nelson’u anmak için düzenlenen bir aktiflikte Kristofferson’ın yanında durduğunu yazdı. Öteki bir country müzik yıldızının Kristofferson’u “solculuk saçmalıklarından” vazgeçmesi konusunda uyardığını hatırlayan Hawke müzikçinin dizginleri derhal eline aldığını ve verdiği karşılıkla dize getirdiğini aktarıyor:
“Hiç ülkene hizmet ettin mi? Yanıt hayır, etmedin. Hiç öteki bir adamı öldürdün mü? Ha? Hiç öbür bir adamın hayatını aldıktan sonra ülkenin sana bunun için verdiği çeki bozdurdun mu? Hayır. O yüzden çeneni kapa!”
KENDİNE HAS BİR TARZ
Siyasi duruşu onun hem bir ‘kanun kaçağı’ hem de ‘dahi bir müzik kelamı yazarı’ olarak anılmasını sağladı. Müziklerinde adalet ve özgürlük temaları hem ön plandaydı. Geliştirdiği şey, sertlik ve derin bir şehvet ortasındaki tansiyona dayanan bir müzik kelamı cinsiydi.
Kristofferson’ın ‘Me and Bobby McGee’ müziğinde şu kelamlar, onun stilinin muazzam bir yansıması üzere:
“Özgürlük, kaybedecek hiçbir şeyin kalmaması için kullanılan öbür bir sözdür
(Freedom is just another word for nothin’ left to lose)”
Sinema mesleğinde de değerli işlere imza atan Kristofferson en çok Barbra Streisand ile birlikte rol aldığı (ve aşk yaşadığı) 1976 imali ‘A Star is Born’ 1978 üretimi ‘Convoy’ ve Blade serisindeki beyaz sakallı halleriyle hatırlanıyor. Martin Scorcesse’nin direktör koltuğunda, Robert de Niro ile Jodie Foster’ın başrollerinde olduğu 1976 imali kült sinema ‘Taxi Driver’da Betsy ile Travis karakterleri ortasında geçen ve Kristofferson’a bir hürmet duruşu niteliğinde olan diyalog da pek çok sinema tutkunu tarafından sıkça anılıyor.
“TELDEKİ KUŞ”
Özgürlük tutkunu ve ülkülerinin peşinde koşmayı seçen Kristofferson, şimdi hayattayken mezarına Leonard Cohen’in ‘Bird on the Wire’ müziğindeki son dizelerin yazılmasını vasiyet etmişti.
“O teldeki kuş üzere,
Gece korosundaki sarhoş üzere,
Kendimce özgür olmayı denedim
(Like a bird on the wire
Like a drunk in a midnight choir
I have tried in my way to be free)”
Ve 28 Eylül 2024 günü Hawaii’deki konutunda hayata veda etti.
ABD’li müzikçi Tom Morello 30 Eylül günü toplumsal medya platformu X’ten Kris Kristofferson’a, ona ait olan şu sözleri alıntılayarak veda etti:
“Sandinistalarla birlikte Nikaragua’daydım. Leonard Peltier, Mumia Abu-Jamal, Birleşik Çiftlik Çalışanları için uğraş ettim. Uzun vakittir radikaldim. Sanırım çok berbat. Sağcı bir taşralı olarak daha pazarlanabilir olurdum. Lakin gerçeği gördüğüm üzere anlatmak için bu işe girdim”